9 - Naar de geleerde, de rode en de vette, Bologna, april 2012..

9 de

Negende verhaal / ninth story

Naar de geleerde, de rooie en de vette

  Bologna , maart en Umbrie, april 2012

voor het Palazzo Communale

vrijdag

Een zinderende, ietwat rommelige stad, lijkt. Zinderend van wat? Toeristen? Nee: studenten, scooters en autobussen. Student1 legt uit dat de studenten feesten als ze geslaagd zijn voor tentamens. De vrienden van de laureaat, het gelukkige slachtoffer, kleden hem of haar bizar aan en sochtends vroeg gaat de prosecco al open. Zo trekken ze door de stad, vertelt ze. Ik geloof dat ik me hier wel zal gaan vermaken.


Veel alternatieve studenten komen naar Bologna. Weet je waarom die portici er zijn? Door boven de stoepen werden kleine kamertjes gemaakt en daarin konden er in Bologna meer studenten gehuisvest worden. Ook hadden de winkeliers meer uitstalruimte.

Een bekende vertelt een serie belangrijke punten in de stad. Ook enkele restaurants, nooit weg. Ook vertelt ze dat er geheime grachten zijn en dat er in het plafond van een houten overdekte portico drie pijlen, die er in de middeleeuwen ingeschoten zijn, nog hangen. Spannend.

Ik eet in een verbouwde kerk waarin een boekenzaak gevestigd is: stoofrund-van-oma tussen de boeken. Onwijs lekker. De boeken blijven ruim op spatafstand. Student1: ‘Student2 heeft gezegd dat dit restaurant op de tweede plaats van meest bijzondere plekken om te eten staat. De eerste plaats is voor een zaak in New York.’

Bij een stop na de avondwandeling zit ik aan de rand van een terras, achter een plexiglazen afscheiding. Pal aan de andere kant worden scooters geparkeerd en een staat er bijna naast ons tafeltje te ronken en schijnt met de koplamp in onze glazen. Het lijkt wel film. Ik drink spritz: prosecco, soda-water en een scheutje aperol, een soort likeur. Veel ijsblokjes, zeer fris.

Op Piazza Verdi bij via Zamboni zitten studenten op de grond.

V – Vittorie
E – Emanuele
R – Rey
D – Di
I - Italia

Bologna wordt wel met de volgende termen gekenschetst: La Dotta (de geleerde), la Rossa (de rode) en la Grassa (de vette). Zeg maar dat er mensen wonen die gretige smulpapen zijn, die boeken lezen en radicaal in de politiek zijn. Een goed vooruitzicht voor de komende dagen. Later hoor ik dat ‘rossa’ ook staat voor de stenen en daken, waar de huizen in Bologna van gemaakt zijn.

portico

zaterdag

In de Beurs bevindt zich een cultureel centrum, met bibliotheek, iets voor baby’s, congreszalen. Er staan aan de rand van het middenterrein stoelen die kunnen draaien. Er zit een soort brede armlegger aan waartegen je kunt steunen, maar ook waarop je andersom een boek of een computer kunt leggen.

San Stefano, met een driekantig plein. Het plein voor de kerk is geweldig. Aan twee kanten arcades. Gallerie, portico.

Vandaag is er een Palmzaterdag processie. Bezoek aan de San Stefano, een soort volkse kerk met een heel oude traditie.

Hoe is het mogelijk: je leest in een boekje dat Romano Prodi tegen kunt komen. Ik zie de padvinders en de priester met verdere gevolg uit de kerk komen. Iemand: Prodi loopt mee. Ik ren door de portico langs de processie en heb de camera in de aanslag. En ja, Romano Prodi met z’n vrouw lopen langs. Later zie ik op de foto dat hij serieus kijkt. En hij kijkt nog in de lens ook. Het lijkt me de slimste houding. Een goed plaatje. Wat een man, geweldig!

San Stefano is een kerkencomplex. Eerste gegevens zijn vanaf vierhonderd na Christus. Meerdere kapellen en kerken aan elkaar. Ik verbaas me dat de scouting aan de kerk verbonden is. Later hoor ik dat dat in dit land zo is.

Bijschrift toevoegen

zondag

Bij de Conad, thans m’n huissupermarkt, toon ik bij de kassa m’n zorgvuldig bewaarde bon voor een gratis colomba-cake. ‘Bravo’ zegt de vrouw met een lach van oor tot oor. Op deze palmzondag mag ik een ‘goedzo’ incasseren.

Student1 heeft een professor van vijfenzeventig jaar oud die heel langzaam spreekt. Dat gaat goed.

Student1: In Nederland moet je op een bepaalde tijd een tentamen doen en het liefst halen. Hier kan je, wanneer je denkt dat je het kent, je tentamen doen. Ze heeft trouwens een collega-student die bewust een tentamen niet denkt te halen. Dan kan ze hier een maand langer blijven. Nog een geheim. Student1 legt het geheim uit van Neptunus, het beeld dat schuin voor de Beurs staat. Ja, een studentengrap. Ik zal het hier niet verder vertellen, het is een beetje schuine mop. Morgen toch eens kijken.

Bezoek aan het Museo Giorgio Morandi, van de stillevens.

Vanuit het Piazza Maggiore zie ik op het Palazzo Comunale een eenzame foto en een tekst hangen. De bedoeling is dat ze willen dat Rossella, die op de foto afgebeeld staat en die in een ver land gekidnapt is, vrij komt. De staat krijgt haar nog niet vrij, hoor ik later.

Ik drink een borrel op de Oberdan in een studenten café, waar ze een soort jazz muziek draaien.

Ik word uitgenodigd voor een maal bij een bekende. Er zijn hier in huis drie poezen en de teevee blijft aan. Rond de maaltijd komt Bossi van Lega Nord herhaald op het scherm. Als ik op huisbezoek voor m’n werk ben, heb ik inmiddels geleerd om te zeggen: wilt u zo vriendelijk zijn en de televisie uitdoen? Meestal gebeurt dat dan. Maar hier in Italië als gast vraag ik dat natuurlijk niet.

We eten: kussentjes met spinazie en roomkaas, dan tagliatelle met ragu, dan radicchio uit de over, gevulde courgettes met gehakt. Aardbeien met citroen toe. Heerlijk. Ik krijg een culinair geheim te horen: spaghetti Bolognese is geen gerecht uit deze streek, hoezeer het met deze naam in de verdere wereld gegeten wordt. Hier is ‘tagliatelli al ragu’ het streekgerecht.

San Luca

maandag

Ik beklim de stellage die voor de façade van de kerk is gezet. Zo heb ik prachtig zicht op het plein en de verdere stad.

In de Basilica San Petronio zien we een exemplaar van de slinger van Foucault. Ook vier zeer sobere kruizen die vroeger buiten stonden. In 1798 zijn ze binnen gezet. Oud, heel oud zijn ze. Ja Bologna is een moderne stad. Hier staat zomaar een reclame voor schoenen op de kerk. Dat zal wel heel wat gedoe in de kerkenraad en de gemeenteraad hebben gegeven. Ik moet eigenlijk niet zeuren. De Oude Kerk in Amsterdam heeft voor de eerste beurs, ja die van de aandelen, gehuisvest. Ja, reeds in de zestiende eeuw. Meer dan vier honderd jaar geleden.

Bezoek aan de Madonna van San Luca. Via een bosgebied wandel ik heen, en later via de lange portico terug. Het bosgebied is honderd hectare groot. De schrijver Stendhal kwam hier en vond het lijken op Bois de Boulogne nabij Parijs. Zou die naam dan weer verwijzen naar Bologna? Geen gekke gedachte. Boven in de kerk zien we de Zwarte Madonna uit twaalf honderd. Je moet goed kijken want ze is weggewerkt achter een plaat metaal. Jezusje heeft iets lager gelukkig ook een kijkgat. Soms zie je op een foto meer dan in de werkelijkheid. De Madonna is mogelijk zwart geworden door de vele kaarsen en andere dampen die in een kerk aanwezig waren. De Madonna bleek na restauratie gewoon een roze huidje te hebben. Zwarte Madonna is misschien wel twee honderd jaar, nee vast nog veel langer, een verkeerde naam geweest. Overigens bij: ‘de Roze Madonna’ krijg je toch weer heel andere associaties.

De kelner laat de paarse plastik kurk nog even zien. Echt een Italiaans product: een kurk die paars is. Dat zal je in andere landen niet snel tegenkomen. Ik krijg een kleine deeveedee mee over de kerk hier. Zien we later wel.

Via de portico en de Porta Saragozza komen we weer in de stad.

St Stefano

dinsdag

Geen mooi weer. Ik ben te vroeg voor het Momba-museum en wandelen in de buurt en zien de filmmuseum met grote foto van onder andere Pier Paolo Pasolini. Filmspoelen heten hier in Italië ‘pizza’s.’ Italië is ook gedigitaliseerd, maar ze hebben beide soorten projectoren.

Verder zie ik hier in de wijk een schildering op een muur, waar ik geen chocolade van kan maken. Toch nog eens iemand vragen of hij of zij er misschien iets van weet?

Het Mambo museum. Marcel Broodthaers met ‘L’espace de lécriture.’ ‘Open’, museum. ‘Open’ vandaag ‘open’, ‘open’ (net als de opeenvolgende data) ‘open’ . De Belg. Filmpje met data en een beeld van een kaart. Meerdere data, herhalingen van data en gezoem van projectoren. Kinderen niet toegelaten. De kunstenaar schrijft, het lijkt wel in een tuin, met een pen en inkt, op de oude wijze. En dan gaat er ineens de regen overheen, en hij maar schrijven. En steeds het gezoem van de projector. Het zit in je hoofd, je maakt zelf het verhaal, een verhaal. Margritte. Helemaal als in de Vrije Academie-tijd.

Gegeten in Mambo-museum. Ik stukjes kalkoen, patat en sla. Dat heet hier dagschotel.
Daarna wandelen door de stad. De honden, duiven en mensen maken het geen schone stad.
USB op de vlaggen op de Maggiore is een samenwerking van de vakbonden. Veel gefotografeerd.

Veel ijsblokjes. IJsblokjes bij de spritz, ijsblokjes bij de warme thee, ijsblokjes bij het bier. Nee, hoor, dat laatste niet.

Ik heb nog geen goed fotobeeld van de buitenkant van de San Stefano, maar ik heb nog enige dagen. Het weer is niet goed. Ik maak een foto van Maria Bambina, 8 september. Ook zij wordt voor haar kindtijd aanbeden. Plat gezegd is het een pop die Maria als baby voorstelt. Zo ook kan je hier in een boekje de trouwring van Maria zien. Een witte onregelmatig geslepen ring. Geloof je het zelf?

De grafische beelden van de kerk, en de plattegrond, in het boekje vind ik geweldig om te zien. Waarom? Waarom? Er zijn Longobardische bouw elementen.

Ik zoek de pijlen in Corte Isolani. Het is een winkel centrum met kleine overdekte straatjes, trapjes en winkeltjes. Samen een soort konijnenhol. Ik zoek en zoek, maar kan het wapentuig niet vinden. Eerst zegt er een passant: het zit in de portico. Dus niet in de Corte zelf, maar ervoor. Dan komen er passanten van rechts en die zeggen dat ze het zien en wijzen het me. Ik zie nog niks. Uit eindelijk maak ik foto’s. Misschien helpt dat als we thuis inzoomen en de loep erop zetten.

Giotto

woensdag

Woensdag en donderdag zal Student1 op de universiteit zijn.

Bij de kassa van de Conad, een supermarkt, staat een vrouw in een geel mantelpak op hoge hakken. Hoe meer ze uit haar de plastik winkelmand, die op de grond staat, haalt, hoe dieper ze moet bukken en hoe meer ze dreigt te vallen. Ze haalt uiteindelijk de mand leeg zonder te vallen. Een kwetsbare en geslaagde onderneming.

Bezoek Pinacoteca Nazionale. Veel fresco’s zijn uit de muren van kerken gehaald en worden in het museum tentoongesteld in een stenen raamwerk, lijkt wel. Dichterbij blijkt het raamwerk van dik geverfd spaanplaat, wat het steeneffect geeft.

Er merkt iemand op: ‘er zit veel goud op de schilderijen, hoe maakte ze dat vroeger?’ Ik: ‘Ze wilden altijd goud na kunnen maken en misschien hebben ze daar de goudverf aan overgehouden?’ Ja, ik probeer maar.

. Het mooie kruis is van Rinaldo Ramuccio, titel: Crosefisso, 1265.

. Het luik is van Giotto, titel: Polittico 1330.

Bezoek aan Palazzo Poggi. Museum met stadia van zwangerschappen, wassen beelden die voor lichamen in de plaats van lijken gebruikt werden. Worden? Boven is nog een bij-museum waar je kunt zien dat hier de eerste vrouw die een universitaire graad kreeg, dat was al in 16 zoveel. In Nederland , in Leiden (in Nederland houden we Aletta Jacobs in Groningen aan), was dat pas in 1879.

Dan de kerk San Giacomo Maggiore, kerk waar de Bentivoglio familie, hier door de geschiedenis heen een belangrijke familie, kwam. Een vrouw spreekt me aan. Ze is weleens in Nederland geweest. Ze kent het woord ‘landschappen’, spreekt het uit zoiets als ‘landskappen’. Bonne Pasqua. U ook.

Studentenstad. Voor je doctoraalfeest, Feste di Laurea, kan je in dit restaurant catering vragen, staat er op een reclamebrief. We zitten op een terras in een portico en naast ons zit een groep studenten samen een les door te nemen. Er lopen in deze wijk veel groepjes luidruchtige jongeren, studenten. Ze rollen hun shag. Dur zitten er veertig in. Dat was een reclame slogan voor Drum in de zestiger jaren. Veel honden aan lijnen. Woordenboekje: the hub of the student-life. (waar slaatdeze aantekening op?) Heerlijk tijd, die studententijd.

Ze sproeien hier soms de straten schoon. Wie doet dat? De gemeente? Dat schoonspuiten ken ik van jaren terug, dat ze dat in Boedapest ook deden. Echter de portici worden daarbij niet meegenomen. Helaas, helaas. De portici beschermen tegen zon en regen, houden je droog en bieden wandelen in de schaduw. Er kan ook een vervelende trek van de wind waaien. De portici zijn zo aanwezig, zo gewoon dat er nauwelijks over geschreven wordt. Ik zou zelf wel zoiets willen doen, met al z’n facetten. Het is voor mij net zoiets kenmerkends als het thema ‘de levada’s’ voor Madeira. In de binnenstad zijn de portici laag, met bewerkte zuilen, soms nog met houten palen of houten plafonds. Je hebt porticoos die hoog zijn en lage, houten constructies, steen gemetselde pilaren en buiten de binnenstad zijn het vaak betonnen constructies. Hier heb je bijna veertig kilometer portici, da’s veel. Waarom is dat in andere steden ook niet?

Ik gebruik de maaltijd in Osteria Montesino. Eenvoudig eten en drinken en heerlijk. Crostini zijn hier de specialiteit. Een groot bord crostini met wijn in een karaf. Ik bestel een secondo eerst: porcchetta, en een primo voor toe: een bord ronde pasta, kleine ronde macaroni stippen met vis, krab en zout toe. Het omgekeerde protocol. Wel een goed maal. Een vrouw van onze leeftijd bedient. Het lijkt of we voorrang krijgen bij het bedienen. En terecht je moet de oude medemens met zorg behandelen. We rekenen af en gaan op huis aan.

Wanneer we twintig meter van het restaurant af zijn, hoor ik een gil in de portico. De andere mensen op straat stoppen met praten. Ik kijk om, m’n aardige serveerster van daarnet komt met m’n tas achter me aan gesneld. Ik schrik me een ongeluk. M’n camera zit er nog in. Grazie, grazie, grazie!

Op de weg naar het appartement maak ik foto’s van de San Francesco by night.

Dhr. en mevr. Prodi

donderdag 5 april

Ik zie een vrouw met een bak water een zuil van en portico schoonspoelen. Honden plassen tegen de zuilen van de portici. Eerder heb ik er studenten en een dronkaard van verdacht.

De toren Torre Asinelli, een van de Due Torri, beklommen. De wolken zijn te laat, een uur te laat. Alles in de mist. Boven komt een leuk teaner-stel. ‘Duitsers’ hoor ik ze zeggen. Ik: ‘Hollanders’. Hij zegt niks terug. Ik: ‘Say it in English.’ Hij: Good night. Ik: you are early! Hij reageert niet, is vast nog niet zover met z’n Engels. Het begin van een stukje culturele ontmoeting. Okay, een klein begin dan.

Bij musea en supermarkten kan je een lange puntige plastik zak krijgen die je om een natte paraplu kan doen. Zeer netjes.

Palazzo Pepoli. Ik word goed geïntroduceerd met een boekje met info en een mobieltje. Mooi uitvoerig gemaakt, minder tentoongestelde historische stuken, wel aanvullende interactieve media, geen Engelse bordjes. Dat komt hier in Italië ook verder nauwelijks voor. Wat zit daar achter? Toch jammer.

Ik maak een foto van een wit beeld van Elisa Bonaparte Baciocchi, 1809-1810, van Laurenzo Bartolini.

Hier bij Pepoli kan je interactief klikken op een scherm met allemaal belangrijke mensen uit Bologna. Ik kies voor Umberto Eco en Romano Prodi, beide ingezetene van de stad. Prodi: de Europese gedachte is hier ontstaan, omdat hier de eerste universiteit ter wereld was. Ja, ik ken geen Italiaans, maar dat maak ik er dan even van. Heel het museum ratelt van koeling-en projectieapparaten. Bij veel mag je kiezen, soms duurt het wel lang wat je gekozen hebt boven komt, dat het op het scherm verschijnt. Een start probleem, het museum is pas enkele maanden open.

Dan nog het bezoek aan het Archiginnasio van Bologna en zie ik een groot binnenplein, waar fietsen niet welkom zijn, en het anatomische theater.

Ik ga op pad naar het Joods museum. Het geluidssysteem werkt er niet lekker. Je moet een koptelefoon op, wanneer je in een juiste hoek met een zender staat, hoor je de uitleg in het Italiaans en erna in het Engels, zeggen ze. Maar nu die juiste hoek nog! En wanneer het goed klinkt, sta ik met m’n ogen in een verkeerde richting en zie een deel plafond. Voordat je de juiste hoek hebt, voor het zicht, ruiste het geweldig, alsof het oorlog was. Maar dat is hier een beeldspraak die ik maar niet moet gebruiken.

We eten in het huis waar Student1 een kamer huurt. Het is hier niet gewoon dat je samen een kamer huurt. Maar een collega student vertelde dat in Hongarije en ook in de Verenigde Staten dat wel gewoon is.

Student1 heeft de route om bij haar huis te komen opgeschreven. Bus 13 richting San Ruffilo via Pavese en meer.

Ik op pad naar Student2, Student3 en Student1. De weg erna toe gaat dramatisch. Het regent. Een aardig meisje in de bus wil me op tijd aangeven dat ik de tram moeten verlaten. U moet nog wel de berg oplopen, zegt ze. Het lijkt me allemaal juist en ik vertrouw het, zodat ik de bus verlaat wanneer zij het aangeeft. Echter eenmaal buiten zie ik dat ik nog een groot stuk moeten lopen. En het regent en het regent maar. Onderweg vraag ik een man, die onder een afdak staat te schuilen, hoeveel haltes het nog is? Hij: twee. Maar een ander zegt: nee vijf! En op afstand verontschuldigt hij zich. Da’s netjes. En ik sop verder door de regen tot ik Student1 tegen zal komen. Erna is het prettiger. Ik pel alle nattigheid af en krijg een mooi droog Gant-hemd. We gaan praten, eten en drinken.

De stad Bologna kent vele dialecten. De gebruikers in de verschillende wijken kunnen elkaar wel verstaan, maar het is echt anders. Vrijwel alle steden in Italië hebben ruzie met Pisa; Venetië, Genua, Napels, allen met een haven aan zee. Misschien vanwege de belangen op zee? Nou, in Lucca moesten ze er ook niks van Pisa hebben, herinner ik me. Wat is dat toch met Pisa?

Europa is voor deze jonge mensen een steun tegen het slechte, zoniet corrupte, politieke klimaat van hun eigen politici en machthebbers. Er kijkt iemand van buiten met hen mee, en dat vinden ze prettig. Voor hen geen Euroscepsis. Nooit had ik daaraan gedacht dat het voor hen hier zo zou werken. We horen vandaag de dag juist van veel kanten nationalistische tendensen.

Ieder die ik spreek over Prodi, als ik bijvoorbeeld de foto laat zien, heeft een makkelijk verhaal over hem. Alsof het zijn of haar buurman is. Terwijl hij als oud-voorzitter van de Europese commissie voor mij een soort boven-presidentiele status heeft. Ze vertellen hier dat Prodi gevraagd is om de nieuwe burgemeester van Bologna te worden. Hij heeft geweigerd. De vrouw van Prodi komt uit Bologna, en Prodi is niet van hier. Die komt uit Reggio Emilia. En dat terwijl Bologna en Reggio samen in Emilia Romagna, één en dezelfde regione, zitten. Voor mij als buitenstaander toch een geheel, maar voor hier een groot verschil. Het lijkt wel de oude strijd van de stadstaten in de tijd van de middeleeuwen. De strijd blijft, het onderscheid blijft.

Student1 heeft heerlijk gekookt, kip-citroen, gaarlekker. Ze oogt een lofzang op haar warme vla. Ze heeft goede vrienden aan Student2 en 3. Voor het eerst eet ik een zuccherotto, poederig meel-en suikerbaksel, een Bolognese delicatesse, een koekje. Lekker voor toe.

Inmiddels zult u wel begrijpen dat ik: ‘la Dotta, la Rossa en la Grassa’ geuzennamen vind!
Naar een andere plek.

St. Francesco

verblijf:

. huurappartement.

gelezen:

. Insight pocket gide: Bologna. Apa Publications, 2009.
. Guide to Jewish Places in Bologna, De Luca Editori Dárte, Rome 2002.
. Abbazia di Santo Stefano, Sancta Jerusalem Bononiensis, Proprieta letteria Basilica Santuario di Santo Stefano, Via San Stefano 24, 40125, Bologna.
. Onder gelovigen, V.S. Naipaul, Amstel uitgevers BV, 2007.
. C’era una volta la belezza, Lewis Wickes Hine. Aguaplano, Passignano, 2011.

gegeten:

. Eataly, Via Degli Orefici, Bologna.
. Antico Trattoria del Ragno, Via Murri 104 D, Bologna
. Osteria del Montesino, Via del Pratello 74/b, Bologna.
. Vito San Luca, Via Monte Albano 5, Bologna.

en zie:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Bologna_(stad)

6europa@gmail.com

www.blogdries.blogspot.com

drieshondebrink©